10.sınıf fizik elektrik akımı, akım şiddeti, potansiyel fark, direnç, bir iletkenin direnci formülü ve reosta ders notları.
Akım şiddeti
İletkenin bir kesitinden birim zamanda geçen yük miktarına AKIM ŞİDDETİ denir.
Skaler büyüklüktür.
i le gösterilir.
Birimi Amper (A) dır.
Ampermetre ile ölçülür.
t = Geçen süre. (Birimi saniye)
q = artı ve eksi yüklerin toplamıdır. (Birimi Coulomb)
q = |q+| + |q–| olmak üzere,
Bir iletkenden t sürede q kadar yük geçerse iletkenden geçen akım;
formülüyle bulunur.
Elektrik devresinde;
Elektrik akımı yönü artı kutuptan eksi kutba doğrudur.
Yüklerin yönü eksi kutuptan artı kutba doğrudur.
Katı iletkenlerde sadece eksi yükler hareket eder.
Sıvı iletkenlerde artı ve eksi yükler hareket eder.
Potansiyel fark
Elektrik devresinde iki noktanın elektriksel potansiyelleri arasındaki farka POTANSİYEL FARK denir.
Skaler büyüklüktür.
Gerilim veya voltaj da denir.
V ile gösterilir.
Birimi Volt (V) tur.
Voltmetre ile ölçülür.
Direnç
İletkenin akıma karşı gösterdiği zorluğa DİRENÇ denir.
Skaler büyüklüktür.
R ile gösterilir.
Birimi Ohm (Ω) dur
Devrede gösterimi;
İletken direnci yüksek ise akım daha fazla zorluğa uğrar ve ısınır.
Isınma çok fazla ise tel ışık yayar, örneğin lambalar.
İletkenin direnci
Her iletkenin direnci aynı olmayabilir.
Bir iletkenin direnci aşağıdaki formülle hesaplanır.
R = Telin direnci (Ω)
ρ (ro harfi) = Telin öz direnci (Ω.m)
L = Telin uzunluğu (m)
A = Telin kesit alanı (kalınlığı) m2
Reosta
Elektrik devresinde akım şiddetini ayarlamak için kullanılan değiştirilebilir dirence REOSTA denir.
Reosta üzerindeki sürgü sağa veya sola çekilerek akım şiddeti ayarlanır.
Sürgü 1 yönünde çekilirse direnç artar, akım azalır.
Direnç artarsa devrede akım azalır ve lamba parlaklığı azalır.
(1 yönünde reosta üzerindeki telin boyu artar ve akım daha fazla yol alır, daha fazla dirence maruz kalır.)
Sürgü 2 yönünde çekilirse direnç azalır, akım artar.
Direnç azalırsa devrede akım artar ve lamba parlaklığı da artar.
(2 yönünde reosta üzerindeki telin boyu kısalır ve akım daha az yol alır, daha az dirence maruz kalır.)
