10.sınıf fizik dersi akışkanların basıncı konu anlatımı, Bernoulli ilkesi nedir ve örnekleri ders notları.
Akışkanlar
Basıncın büyük olduğu yerden küçük olduğu yere doğru hareket eden maddelere akışkan denir.
Sıvılar ve gazlar akışkandır.
İsviçreli fizikçi Bernoulli basınç ile akışkanın hızı arasındaki ilişkiyi açıklamış ve Bernoulli ilkesi olarak üç maddede ortaya koymuştur.
Bernoulli ilkesine göre akışkanların davranışları;
Yukarıda içerisinden gaz veya sıvı akışkan geçen bir borunun kesiti verilmiştir.
Borunun kesiti M den K ya doğru azalmaktadır.
K, L ve M bölgelerinin kesit alanı -kalınlığı- sıralanırsa
SM > SL > SK
Bu durum akışkanın aşağıda özelliklerini etkiler.
1- Kesit alanı küçülürse akışkanın hızı artar.
Buna göre akışkan boru içinde ilerlerken M den K ya doğru hızı artar.
VK > VL > VM
2- Akışkanın hızı arttığı yerde akışkan basıncı azalır
Akışkanın hızının en az olduğu noktada basınç en büyüktür.
K, L ve M noktalarının akışkan basıncı aşağıdaki şekilde sıralanır.
PM > PL > PK
3- Akışkanlar basıncı büyük olduğu yerden küçük olduğu yere doğru hareket eder.
Boru içinde akışkan M bölgesinden K bölgesine doğru hareket edecektir.
Örnekler:
Akışkanların basıncına günlük hayattan örnekler;
1- Bir musluğun veya su hortumunun ağzını parmağımızda kapatmaya çalıştığımızda suyun daha hızlı aktığı görülür.
2- Musluktan akan suyun aşağı doğru incelmesi.
Su aşağı doğru düşerken hızı artar ve kesit alanı küçülür. (Kural-1)
3- Fırtınalı havalarda bina çatılarının uçması.
Dışarıda hava rüzgarlı olduğunda binanın içerisindeki durgun ortamda basınç dışarıya göre daha fazla olur. Binanın içerisinden dışarı doğru hava hareketi oluşur ve çatıyı dışarı doğru iter. (Kural-2 ve 3)
4- Uçakların uçması akışkanların basıncı ilkesiyle açıklanır.
Uçak kanadının şekli buna göre tasarlanır ve motor ile hava hareketi sağlanır. Böylece uçağın üst kısmındaki hava basıncı azaltır.
5- Tren veya otobüs gibi araçlarda belirli mesafeden daha fazla yaklaşmak tehlikelidir.
Aracın hareketiyle beraber araç ile kişi arasındaki havanın basıncı azalır. Araca doğru kişi ötelenir.
6- Rüzgarlı havalarda perdenin dışarı çıkması.
7- İki A4 kağıdını aralarında 10 cm mesafe olacak şekilde birbirine yaklaştıralım ve kağıtların arasına hava üfleyelim kağıtların birbirine yapıştığı gözlenir.
8- Parfüm şişeleri, cam-sil spreyler ve ilaçlama pompaları Bernoulli ilkesine dayanır.
