11.sınıf fizik dersi bağıl hareket, gözlenenin gözlemciye göre bağıl hızı ve bileşke hızı bulma ders notları.
Bağıl hareket
Cisimlerin birbirine göre hareketidir.
Otobüs içindeyken, otobüs harekete başladığında çevredeki ağaçlar ve binalar geriye doğru gidiyor görünür.
Aynı hızlara sahip iki farklı araçta bulunan yolcular diğer aracı duruyor görür.
Bu olaylar hareketin mutlak değil bağıl bir özelliği sahip olduğunu ve referans sistemine göre değişebileceğini gösterir.
Bağıl hız
Cisimlerin birbirine göre hızına bağıl hız denir.
Gözlemci hızını gözlenenin hızından çıkardığımızda bağıl hızı buluruz.
(Vektörel olarak yapılan işlem, gözlemci hızı ters çevrilir ve gözlenen hızla toplanır.)
Sorularda -e göre veya onun gözünden ifadeleri gözlemcinin kim olduğunu verir.
“Ali ye göre Hakanın hızı” veya “Ali’nin gözünden Hakanın hızı” ifadelerinde gözlemci Ali dir.
Aşağıdaki örneklerde görüleceği gibi önemli bir kural da şudur;
İki cismin birbirine göre bağıl hızları eşit büyüklüktedir ancak zıt yöndedir.
Örnek olarak hareket eden bir kişiyi hangi hız büyüklüğünde görüyorsanız, o da sizi aynı büyüklükte hızla görür, ancak zıt yönde görür.
Aynı yönde hareket eden araçlarda bağıl hız
Aynı yönde araçların bağıl hızları.
K nın L ye göre hızı;
vbağıl = vK + (- vL)
vbağıl = 5v – 3v = 2v
L nin K ya göre hızı;
vbağıl = vL + (- vK)
vbağıl = 3v – 5v = – 2v
Araçların hızı eşit ise bağıl hız sıfır olur, yani birbirini duruyor görürler.
Aynı yönde hareket eden araçlar için bağıl hız, hız büyüklüklerinin farkıdır.
Zıt yönde hareket eden araçlarda bağıl hız
Zıt yönde araçların bağıl hızları.
K nın L ye göre hızı;
vbağıl = vK + (- vL)
vbağıl = 5v + 3v = 8v
L nin K ya göre hızı;
vbağıl = vL + (- vK)
vbağıl = – 3v – 5v = – 8v
Zıt yönde hareket eden araçlar için bağıl hız, hız büyüklüklerinin toplamıdır.
Farklı doğrultuda hareket eden araçlar
Gözlemci olan aracın hızı ters çevrilir ve vektörel toplama yapılır.
K nın L ye göre hız büyüklüğü ve yönünü bulalım.
L ye göre ifadesi varsa L gözlemcidir.
vbağıl = vK + (- vL)
Gözlemci hızı ters çevrilir.
K hızına eklenir. ( Uç uca ekleme veya paralel kenar yöntemiyle)
Bileşke hız bağıl hızdır.
