11.sınıf fizik vektörel toplam, bileşke kuvvetin alabileceği en büyük ve en küçük değeri bulma ders notları ve örnek soruları.
Bileşke vektör
Birden fazla vektörün, vektörel toplamına bileşke vektör denir.
Bileşke kuvvet
Birden fazla kuvvetin etkisini tek başına gösteren kuvvete bileşke kuvvet denir. Bileşke kuvvet vektörel işlemle bulunur. Aynı zaman da bileşke vektördür.
En büyük ve en küçük bileşke
Büyüklükleri A, B, ve C olarak verilmiş herhangi üç kuvvet olsun,
Bu üç kuvvetin büyüklükleri de A > B > C şeklinde iken,
Bileşke kuvvetin en büyük değerini bulma;
Kuvvetlerin üçü de aynı yönde olduğu zaman bileşke kuvvet en büyük değeri alır, yani üç kuvvetin büyüklüğü cebirsel toplamdır.
Rmaks = A + B + C
Vektörlerde uç uca ekleme yöntemiyle bileşke bulunur.
Bileşke kuvvetin en küçük değerini bulma;
Üç kuvvetin bileşkesinin en küçük değerini bulurken iki farklı yol kullanılır.
I- En büyük kuvvetin büyüklüğü, diğer iki kuvvetin büyüklüğü toplamından küçükse,
Yani A < B + C ise bileşke kuvvetin en küçük değeri sıfır olur.
A < B + C ise Rmin = 0
II- En büyük kuvvetin büyüklüğü, diğer iki kuvvetin büyüklüğü toplamından büyükse,
Yani A > B + C ise bileşke kuvvetin en küçük değeri,
A > B + C ise Rmin = A – (B + C) ile bulunur,
ÖRNEKLER :
SORU-1:
Büyüklükleri 12N, 8N ve 6N olan herhangi üç kuvvetin bileşkesinin en büyük ve küçük değeri kaç Newton’dur?
En büyük değer :
Soruda kuvvetlerin yönleri verilmemiş, aynı yönde olduklarını düşünelim, buna göre üç kuvvetin büyüklükleri toplanır ve bileşke en büyük değeri alır;
Rmaks = 12 + 8 + 6 = 26 N olur.
En küçük değeri :
En büyük kuvvetin büyüklüğü diğer iki kuvvetin büyüklükleri toplamından az olduğu için;
(12 < 18 + 6 )
en küçük bileşke değeri sıfırdır.
Rmin = 0
SORU-2 :
Büyüklükleri 18N, 10N ve 4N olan kuvvetlerin en büyük ve küçük bileşke değerleri kaç Newton’dur?
En büyük değer :
Rmaks = 18 + 10 + 4 = 32 N bulunur.
En küçük değer :
En büyük kuvvetin büyüklüğü diğer iki kuvvetin büyüklükleri toplamından fazla olduğundan;
(18 > 10 + 4)
Bileşke kuvvet değeri, büyük kuvvetin diğer iki kuvvetin toplamı arasındaki farktır.
Rmin = 18 – ( 10 + 4 )
Rmin = 4 N bulunur.
Vektörel büyüklükler nasıl toplanır?
Uç uca ekleme yöntemi
Vektörlerden birinin başlangıç noktası, diğerinin bitiş noktasına gelecek şekilde taşınır.
Vektörler böylece uç uca eklenmiş olur.
Son olarak uç uca eklenen vektörlerden ilk vektörün başlangıç noktasından son vektörün bitiş noktasına vektör çizilir.
Uç uca ekleme yönteminde dikkat edilmesi gereken iki nokta vardır; Yukarıda gösterildiği gibi vektörlerin başlangıç ve bitiş noktaları birleştirilmeli. Bileşke vektör ilk vektörün başlangıç noktasından son vektörün bitiş noktasına doğru olmalıdır.
