Madde ve özellikleri konu anlatımı

TYT fizik madde ve özellikleri ünitesi, maddelerin ortak ve ayırt edici özellikleri nelerdir, kütle ve hacim bulma ders notları

Madde

Kütlesi, hacmi ve eylemsizliğe sahip varlıklara madde denir.

Cisim : Maddenin şekil almış haline denir.
Örneğin ağaç madde iken, ağaçtan yapılmış masa cisimdir.

Maddenin ortak özellikleri

Kütle, hacim, eylemsizlik, tanecikli ve boşluklu yapı tüm maddelerin ortak özellikleridir.

1- Kütle

Değişmeyen madde miktarına kütle denir.
Eşit kollu terazi ile ölçülür.
Birimi (SI) Kilogram dır
m sembolü ile gösterilir.
Skaler büyüklüktür.
Herhangi bir maddenin kütlesi evrenin her yerde aynı ölçülür, kütle konuma göre değişmez.

Eşit kollu terazinin çalışabilmesi için yerçekimi ortamı olmalıdır.

Eşit kollu terazi dengede ise sol ve sağ kefedeki cisimlerin kütlesi eşittir. X = Y

Eşit kollu terazi moment (tork) ilkesine göre çalışır.

2- Hacim

Maddenin uzayda kapladığı yere hacim denir.
Skaler bir büyüklüktür.
Birimi m3 tür.
V sembolü ile gösterilir.

Katı cisimlerin hacmi nasıl bulunur ?

Düzgün geometrik cismin hacmini bulma

Şekli düzgün ve geometrik cisimlerin hacmi formüllerle bulunur.

Düzgün geometrik olmayan cismin hacmini bulma

Şekli düzgün ve geometrik olmayan cisimlerin hacmi dereceli silindir kaplarda veya taşırma kaplarında ölçülür.
Ölçüm için cismin tamamen sıvı içinde olması gerekir.

Dereceli kaplarda sıvı içindeki cismin hacmi sıvının yükselme miktarına eşittir.

Ağzına kadar dolu taşırma kaplarında sıvı içindeki cismin hacmi taşan sıvı hacmine eşittir.

Örnek :

Dereceli silindirde su hacmi 60 cm³ iken su içerisine katı cisim bırakıldığında suyun üst seviyesi 80 cm³ oluyor. Buna göre cismin hacmi kaç cm³ tür?

V_cisim = V_son – V_ilk

V_cisim = 80 – 60 = 20 cm³ bulunur.

3- Eylemsizlik

Maddenin sahip olduğu hareketi veya durumu koruma eğilimidir.
Bir madde durmakta ise durmaya, sabit bir hıza sahipse o hızda hareket devam etmek ister.

4- Tanecikli yapı

Maddeler atomlardan meydana gelmiştir.
Tüm maddeler boşluklu bir yapıya sahiptir.

Maddenin ayırt edici özellikleri

Farklı cins maddeleri birbirinden ayırmayı sağlayan özelliklere ayırt edici özellikler denir.

Sabit bir sıcaklık ve basınçta aynı tür maddelerin ayıt edici özellikleri aynı iken farklı tür maddelerin ise farklıdır.

Basınç ve sıcaklık gibi dış etkiler ayırt edici özellikleri değiştirebilir.

Bu nedenle farklı tür maddelerin ayırt edici özellikleri aynı ise sıcaklık ve basınç değerlerine bakılmalıdır.

Ayırt edici özelliklere örnekler : Özkütle, öz ısı, hal değiştirme sıcaklıkları (erime noktası, donma noktası ve kaynama noktası), genleşme katsayısı, öz direnç ayırt edici özelliklere örnek verilebilir.

ÖRNEKLER :

1- Ayrıtları 5 cm, 2 cm ve 8 cm olan dikdörtgenler prizmasının hacmi kaç cm³ tür?

V = a.b.c (prizma hacmi)

V = 5.2.8 = 8000 cm³

2- Hacmi 64 cm³ olan küpün bir ayrıtı kaç cm dir?

V = a.a.a (küp hacmi)

64 = a³

a = 4 cm dir.

3- Hacmi 240 cm³ ve yüksekliği 5 m olan silindirin yarıçapı kaç cm dir?

V = π.r².h (silindir hacmi)

240 = 3.r².5

240 = 15.r²

16 = r²

r = 4 cm