9.sınıf fizik akışkanlar ünitesi basınç konu anlatımı. Basınç nedir ve katı basıncı nelere bağlıdır, formülü ve hesaplama ders notları.
Basınç
Birim yüzeye etki eden dik kuvvete basınç denir.
Basınç P ile gösterilir.
Birimi Pascal’dır. (Pa)
Skaler büyüklüktür.
Basınç uygulanan dik kuvvetin yüzey alanına bölünmesi ile bulunur.
Katı basıncı
Katı cisimler ağırlıklarından dolayı bulundukları yüzeye kuvvet uygularlar.
Basıncı oluşturan kuvvet ağırlıktır, Ağırlık G harfi ile gösterilir.
Katılar için formülde F yerine G yazarsak.
Katı basıncını aşağıdaki formülle hesaplarız.
Katı basıncı nelere bağlıdır?
1- Cismin ağırlığı
Cismin ağırlığı ile basınç doğru orantılıdır.
Örnek:
Yukarıda farklı sayıda özdeş küplerden oluşturulmuş K, L ve M cisimlerinin basınçlarını kıyaslayalım.
Çözüm:
Küpler özdeş olduğu için küp sayısı ile cisim ağırlığı orantılıdır. Ağırlıklar sırasıyla 4G, 2G ve 3G olur.
Buna göre PK > PM > PL
Cismin ağırlığı artıkça katı basıncı da artıyor.
2- Cismin taban alanı
Cismin taban alanı ile basınç ters orantılıdır.
Örnek:
Yukarıda 4 özdeş küpten oluşan K ve L cisimlerinin basınçlarını kıyaslayalım.
Çözüm:
Cisimleri oluşturan küplerin sayıları eşit olduğu için ağırlıkları da eşittir ve 4G dir.
Taban alanları ise K cisminin A iken, L cisminin 4A dır.
Buna göre PK > PL
Yüzey alanı artığında katı basıncı azalıyor.
Günlük hayatta örnekler:
Kar ayakkabıları yüzeyi genişleterek basıncı azaltır, böylece kar üzerinde batmadan hareket edilir.
Ayakkabı tabanı sivri olduğunda basınç artar.
Trenler metal aksamlarından dolayı ağırdır, bu ağırlığın basınca etkisini azaltmak için çok sayıda tekerlek kullanılır.
Günlük hayatta bazı durumlarda basıncın fazla olması işimizi kolaylaştırır. Bir nesneyi kesmek istediğimiz de basıncı arttırmamız gerekir. Ya daha çok kuvvet uygulamalıyız yada az kuvvetle daha küçük yüzeye sahip aletler kullanmalıyız.
Basıncı artırmak için tasarlananlar;
Bıçak, makas, çivi, vida, iğne ve krampon basıncı artırmak üzere tasarlanmıştır.
Bazı durumlar da ise basıncı azaltmamız gerekir, bunun için ya kuvveti azaltmalıyız yada yüzey alanını arttırmalıyız.
Basıncı azaltmak için tasarlananlar;
İş makinelerinde ve tanklarda tekerlek yerin palet kullanılması, kamyon ve tırlarda 6 veya daha fazla tekerlek olması, fillerin bacaklarının kalın olması.
Örnek :
Çözümü:
